نارسایی حاد کلیه
کلیه ها در مجموع دارای 2,400,000 نفرون (واحد عملی کلیه) می باشند.
از نظر گردش خون ، کلیه ها 22% برون ده قلب ( برابر با 1200 میلی لیتر) را به خود اختصاص می دهد و میزان فیلتراسیون گلومرولی (GFR) هر دو کلیه 125 میلی لیتر در دقیقه است.
اعمال مختلف کلیه:
1- دفع مواد زائد و سمی ناشی از متابولیسم
2- تنظیم آب و الکترولیت ها
3- تنظیم اسید و باز
4- تنظیم فشار خون
5- هورمون سازی
6- تبدیل ویتامین D به شکل فعال آن
7- خون سازی که به وسیله ساختن اریتروپوئیتین که باعث تحریک مغز استخوان می شود این عمل صورت می گیرد.
نارسایی حاد کلیه یا همانARF:
نارسایی حاد کلیه ، به کاهش ناگهانی و تقریبا کامل عملکرد کلیه گفته می شود. که در آن طی یک دوره چند ساعته تا چند روزه میزانGFR کاهش یافته و همزمان میزان اوره و کراتینین افزایش می یابد.
نارسایی کلیه معمولا در اثر نارسایی گردش خون کلیوی و اختلال عمل گلومرولی یا توبولی ایجاد می شود. تحقیقات نشان داده نکروز توبولی حاد (ATN) شایعترین علت ARF است.
نکروز توبولی حاد چیست؟
نابودی سلول های اپی تلیال توبولی در نتیجه کاهش گردش خون کلیه و یا آسیب مستقیم ناشی از مواد نفروتوکسیک می باشد. نفروتوکسیک موادی هستند که برای نفرون مناسب نیستند و عملکرد نفرون را دچار مشکل می کنند مثل آنتی بیوتیک ها ، جنتامایسین ، فلزات سنگین ، موادشیمیایی و….
گرچه در مراحل پیشرفته بیماری نارسایی کلیه ، میزان مرگ و میر حتی به 60-70 ٪ هم می رسد ، اما درمان به موقع آن باعث بهبودی شده و معمولا عارضه ای به جا نمی گذارد.
علت نارسایی حاد کلیه چیست؟
این مشکل سه دسته تقسیم می شود:
1- با منشا قبل از کلیه که اختلالات این گروه باعث کاهش جریان خون کلیه می شوند و علت ARF 55-60 ٪ ناشی از اختلالات این گروه می باشد
عللی که باعث ایجاد این اختلال با منشا قبل از کلیه می شوند عبارتند از:
-کاهش فشار خون (شایع ترین علت)
-خونریزی
-شوک
-علل قلبی (نارسایی قلب و تامپوناد قلبی)
-سوختگی ها
-اسهال
-دهیدراتاسیون
2- با منشا بعد از کلیه شامل آن دسته از اختلالات می باشند که به ادرار ساخته شده اجازه خروج از کلیه (حالب،مثانه و پیشابراه) را نمی دهند. این منشا در 5 موارد دیده می شود و از عللی که باعث بروز این مشکل می شوند می توان به موارد زیر شاره کرد:
– انسداد در مجاری ادراری (لگنچه،حالب،مثانه، ویا پیشابراه) در اثرسنگ کلیه، تومور و هیپرتروفی خوش خیم پروستات و تورم و التهاب در مجاری ادراری ناشی از صدمات و … که این عوامل سبب می شوند که ادرار به لگنچه پس زده و پارانشیم کلیه را از کار اندازد.
در صورتی که در این حالت درمان به موقع انجام شود، نارسایی کلیه ایجاد نمی شود.
3- با منشا داخل کلیه که شامل تغییرات بافت پارانشیم کلیه است که در اثر بیماریها یا داروها و مواد نفروتوکسیک ایجاد می شود و در 35 – 40 % درصد موارد ، علت نارسایی حاد کلیه(ARF) ناشی از این دسته می باشد. عواملی که منشا داخل کلیه ای دارند شامل موارد زیر می توانند باشند:
-گلومرولونفریت
-پیلونفریت
-دیابت
-داروهای نفروتوکسیک
-میوگلوبینوری
-هموگلوبینوری (ناشی از ناسازگاری خونی، آنمی همولیتیک و سندرم اورمیک همولیتیک)
مراحل نارسایی حاد کلیه:
1- مرحله شروع :
از شروع ناگهانی حادثه تا ایجاد تظاهرات کلیوی را شامل می شود. تظاهرات ممکن است بلافاصله تا یک هفته پس از حادثه ناگهانی آغاز شود.
2- تظاهرات کلیوی معمولا میزان ادرار به کمتر از 400 ml در شبانه روز می رسد و غلظت موادی مانند اوره ، کراتینین ، اسید اوریک ، پتاسیم ، سدیم و منیزیوم در خون افزایش می یابد.
این مرحله مدت 10-20 روز طول می کشد.هر چه این مرحله طولانی تر باشد ، پیش آگهی بدتری دارد.
در حدود 30 % از بیماران علی رغم کاهش کار کلیه و افزایش احتباس اوره در بدن ، حجم ادرار 24 ساعته در حدود دو لیتر یا بیشتر است . این نوع را نارسایی حاد کلیه با برون ده زیاد یا نارسایی حاد کلیه غیرالیگوریک می نامند که عمدتا به دنبال تجویز آنتی بیوتیک های نفروتوکسیک یا به دنبال سوختگی ها و صدمات تروماتیک دیده می شود.
3- مرحله دیورز :
این مرحله در بیمارانی دیده می شود که اتظاهرات کلیوی داشته اند. وبه تدریج میزان برون ده ادراری افزایش می یابد و سطح اوره به میزان طبیعی برمی گردد.
ممکن است برون ده ادراری به حد طبیعی یا بیشتر هم برسد ولی کار کلیه به میزان قابل ملاحظه ای غیرطبیعی است.این مرحله چند روز تا یک هفته یا بیشتر طول می کشد.
در این مرحله، در صورت نرسیدن مایع به اندازه کافی ، بیمار دچار دهیدراتاسیون شده و دوباره به فاز الیگوری (تظاهرات کلیوی) می رود، 25% مرگ و میر ناشی از ARF در این مرحله اتفاق می افتد.
4- مرحله بهبودی:
کار کلیه بهتر می شود و علایم بهبودی دیده می شود ، ممکن است 3-12 ماه طول بکشد . حتی با بهبودی بیمار ، میزان GFR به طور دائمی حدود 1-3 درصد کمتر از حد طبیعی است که از نظر بالینی فاقد اهمیت می باشد.
علائم بالینی نارسایی حاد کلیه:
– با بروز اختلال در مکانیسم های تنظیمی طبیعی کلیه ، تقریبا تمام دستگاه های بدن به نوعی دچار مشکل می شوند.
– علائم بالینی تا حدودی به منشا علت بیماری بستگی دارد.
– ظاهر بیمار بسیار بدحال است.
علائم عصبی مانند گیجی، خواب آلودگی، سردرد، لرزش عضلانی، تشنج و…
– علائم گوارشی شامل بی اشتهایی، تهوع و استفراغ، اسهال مداوم، خونریزی گوارشی
– خشکی پوست و غشا مخاطی به علت دهیدراتاسیون
-در آزمایشات برون ده ادراری کم و وزن مخصوص ادرار متغیر می باشد.
– افزایش BUN , کراتینین و پتاسیم در خون
– کاهش Na به علت اسهال و استفراغ
-غلظت منیزیوم و فسفر بالا می رود و غلظت کلسیم کاهش می یابد.
-کم خونی به علت خونریزی گوارشی ، کم شدن عمر RBC و کاهش تولید اریتروپوئیتین
– هیپرولمی به علت ناتوانی در دفع مایع و افزایش مایع بدن که منجر به درجاتی از ادم اندام ها و ادم ریه، CHF و هایپرتانسیون می شود.
هدف از درمان شامل حفظ تعادل آب و الکترولیت ها و مواد شیمیایی خون ،پیشگیری از عوارض
البته قبل از شروع درمان باید منشا ARF مشخص شود ،چون در تعیین نوع درمان مهم می باشد.
درمان می تواند شامل موارد زیر باشد:
1- چند جلسه دیالیز در زمانی که علائم کلیوی دیده می شود. در صورتی که کراتینین از 10mg در 100ml و BUN از 100mg در 100ml بالاتر رود ممکن است دیالیز به صورت اورژانسی انجام شود.
در مواردی که بیمار قادر به تحمل دیالیز نباشد، روش های درمان جایگزین مداوم کلیه (CRRT) می تواند مفید باشد.
2-اندازه گیری سطح پتاسیم در هیپرکالمی (افزایش K ) به علت ایجاد آریتمی و ایست قلبی از مهلک ترین این اختلالات می باشد.
همانطور که گفته شد عدم تعادل آب و الکترولیت ها از مسایل و مشکلات عمده در ARF هستند.
میزان نرمال K 3/5-5 mq/lit می باشد. در پتاسیم بالاتر از 6/5 و 6 ضعف عضلانی و اسهال دیده می شود.
در این حالت بیمار باید تحت درمان های فوری و غیر فوری قرار بگیرد که شامل موارد زیر می باشد:
– گلوکونات کلسیم 10%
– بیکربنات سدیم
اگر هیپرکالمی مقاوم به اینگونه درمان ها باشد ، بیمار دیالیز می شود.
3-درمان باب بودن فسفر
ژل هیدروکسید آلومینیوم که در روده با فسفر باند شده و مانع جذب آن به داخل گردش خون می شود
4- برای جلوگیری و رفع افزایش منیزیوم، اجتناب از مصرف سبزیجات با برگ سبز تیره ، آجیل و آنتی اسید حاوی منیزیم
5- برای برقراری جریان ادرار و پیشگیری یا به حداقل رساندن نارسایی کلیه از دیورتیک ها (مثل مانیتول و فورسماید) استفاده می شود.
گاهی استفاده از دوپامین با دوز کم برای تحریک گیرنده های دوپامینرژیک عروق کلیه داده می شود.دوپامین عروق خونی کلیه را متسع نموده،عملکرد کلیه را بهبود بخشیده و جریان ادرار و دفع سدیم را در جهت بهبود عملکرد کلیه ،افزایش می دهد.
6- برای تصحیح کم خونی از ترانسفوزیون و اریتروپوئیتین استفاده می شود.
7- در صورت تشنج ، دیازپام ، فنی توئین و یا فنوباربیتال استفاده شود
8- از نظر رژیم غذایی، رژیم کم پروتئین ، پرکربوهیدرات،پرکالری،پرویتامین استفاده شود
9- از پروتئین با ارزش بیولوژیک بالا مثل پروتئین های حیوانی که حاوی اسیدآمینه های ضروری می باشد استفاده شود.
10- حفظ تعادل مایعات و الکترولیت ها
11- مصرف سدیم و پتاسیم محدود شود.
12- در مرحله دیورز، برای تخمین آب و الکترولیت ها و آزمایشات بیوشیمی خون لازم است.
[ بازدید : 73 ] [ امتیاز : 0 ] [ نظر شما : ]